Maurice de Hond heeft geen twijfels. "De 1,5 meter samenleving is onnodig", "Je kunt niet besmet raken door voorwerpen aan te raken", "Het kan gewoon niet anders dan dat de besmettingen via de lucht gaan" en, zo zei hij vorige lente, "Er komt geen tweede golf tot aan het najaar". Volgens de opiniepeiler worden we geregeerd door angst, veroorzaakt door het "mediabombardement via de OMT-leden en andere virologen". Zij zitten er naast, meent De Hond, en hij weet wel hoe het zit: aerosolen (een wolk kleine fijne druppels) zijn verantwoordelijk voor 95 procent van de coronabesmettingen. Als we maar goed ventileren, meent hij, maakt het virus geen kans.

Diezelfde duidelijke taal mist hij bij het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) en Outbreak Management Team (OMT), blijkt uit de artikelen op zijn eigen website. De grote rol van aerosolen worden door hen zelfs genegeerd of ontkend, vindt hij. Maar dat lijkt niet te kloppen. Het RIVM gaat op haar website juist uitgebreid in op de rol van aerosolen en ventilatie. En de virologen die tegenover De Hond zitten bij talkshows gaan een heel eind in zijn argumentatie mee. "Ik denk dat De Hond een punt heeft", zegt arts-microbioloog en OMT-lid Andreas Voss bij Op1. "Er is een rol voor aerosolen, dat hebben we ook altijd gezegd. Maar wij zeggen: het is de directe overdracht van het virus door de grote druppels, het contact met de omgeving, en mogelijk is er nog een rol voor aerosolen. Wij houden rekening met alle drie, en jij maar met één."



Ook al zijn de deskundigen het deels met hem eens, toch zet Maurice de Hond zijn boodschap steeds meer kracht bij. Schrijft hij eerst alleen nog blogs over zijn bevindingen, nu is hij geregeld te zien in de media, maakt hij podcasts en een eigen Corona-Journaal. Waarom? Om daarachter te komen deed Pointer samen met onderzoeksjournalisten van tv-programma Propaganda (KRO-NCRV) onderzoek naar de strategie en boodschap van De Hond.

'Je bent geen viroloog'

Als in april, een maand na de eerste lockdown, De Hond zijn campagne begint (dan nog onder de naam #ikbeschermmijnmondvoorjou) wordt er bij Op1 expliciet gezegd: "Je bent geen viroloog. Je bent sociaal geograaf." De Hond is dan nog vooral bekend als opiniepeiler en zijn commentaar op de aanpak van het coronavirus wordt nog niet heel serieus genomen. Dat verandert echter als hij in contact komt met vastgoedondernemer Klaas Hummel.

Deze vastgoedtycoon heeft een artikel geschreven in Quote waarin hij schrijft woest te zijn over de aanpak van de coronapandemie vanwege de "wereldwijd instortende economie". Quote-hoofdredacteur en Op1-presentator Sander Schimmelpenninck vraagt hem het verhaal ook bij de talkshow te vertellen. Na de uitzending krijgt Hummel een telefoontje van De Hond.

"En die zei: 'Jij kijkt heel erg naar de financieel economische kant van de coronapandemie. Maar ik ben ook van mening dat men bij het RIVM een heel verkeerd beleid voert. Ik wil de bevolking waarschuwen hoe ze moeten ventileren, hoe ze zich moeten beschermen. Ik wil een website opzetten'", vertelt Hummel aan de telefoon bij onze collega’s van Propaganda. "Ik vond dat een heel goed idee, maar heb niet de achtergrond om daar iets inhoudelijks voor te kunnen doen. Toen zei De Hond: 'Nee, maar je hebt natuurlijk wel een achtergrond die van pas kan komen. Zou je voor vriendjes kunnen zorgen of voor geld om die website op te zetten?' En toen heb ik hem gesponsord met geld, zonder enige voorwaarde", beweert Hummel.

Zo’n 100.000 euro doneert Hummel aan De Hond om zijn campagne te professionaliseren. De Hond start de website Smartexit.nu. Samen met Hummel geeft hij een interview aan Quote over hun nieuwe campagne, en starten ze een petitie tegen de 1,5 meter samenleving.

Kroegbazen

Precies een week later wordt er een stichting opgericht onder dezelfde naam en met dezelfde boodschap: de economie lijdt onder de 1,5 meter samenleving. Alleen is de stichting onder het gelijknamige Smart Exit niet van De Hond en Hummel, maar van een groep horecatycoons.

Grote kroegbazen zoals Won Yip, Laurens Meyer, Khalid Oubaha en Michel Schreuders zijn net als De Hond in april campagne gaan voeren tegen de coronamaatregelen. Door de dalende bierverkoop zien ze hun inkomsten verdampen. De ondernemers richten Horecazorg op en dringen aan op een noodfonds dat de horecabedrijven moet redden. Ze broeden op een rechtszaak tegen de Staat en voeren tegelijkertijd onder de namen Stichting Smart Exit en 1,5xbeter campagne tegen de maatregelen.

Volgens Maurice de Hond en Klaas Hummel heeft Smartexit.nu, dat zij samen hebben opgezet, "niks te maken" met het Smart Exit van de horecaondernemers. "Ik wist niet van de oprichting af en heb daar geen enkele rol bij gespeeld", reageert De Hond. En ook horeca-ondernemer Won Yip ontkent dat er een connectie is, zo laat hij in een reactie weten. Het zou dus louter toeval zijn.

Een maand later geeft horecaondernemer Michel Schreuders in een interview wel aan dat hij "ruggespraak voert met Willem en Jan Engel en Maurice de Hond" over de dagvaarding die ze met Viruswaanzin (later Viruswaarheid) naar de overheid willen sturen. "We hebben een paar keer contact gehad met Maurice de Hond. We hebben zelfs een keer contact gehad met Willem Engel. En dat is allemaal op niets uitgelopen", geeft Yip toe. "Het was gewoon een mailwisseling over wat de gedachtes waren en dat we wat info kregen over statistieken en cijfermateriaal. Niet meer en niet minder. We hebben wel een conceptdagvaarding opgesteld tegen de Staat en die is toen door Koninklijke Horeca Nederland gebruikt."

De Hond onderschrijft dat er contact heeft plaatsgevonden. "Er is met mij geen ruggespraak geweest", reageert hij via e-mail. "Schreuders heeft voor 11 mei een paar mails naar me gestuurd en daar heb ik met enkele regels antwoord op gegeven."

Demonstratie

De dagvaarding is niet het enige waarover de horecaondernemers, Viruswaanzin en De Hond communiceren. Op 21 juni 2020 wil Viruswaanzin een demonstratie organiseren op het Malieveld in Den Haag. De demonstratie, die later wordt verboden door de rechter, krijgt onder meer steun van de horecaondernemers en De Hond. Op de site van Viruswaanzin wordt Smartexit.nu expliciet genoemd en op Facebook spreken de horecaondernemers van "onze demonstratie". De Hond zegt dat hij alleen als spreker bij de demonstratie aanwezig zou zijn. Hoewel de demonstratie verboden is besluiten honderden demonstranten, waaronder kroegbaas Laurens Meyer, toch te gaan. Meyer wordt die dag aangehouden.

Begin augustus verandert Maurice de Hond van strategie. Smartexit.nu verdwijnt en het al bestaande Maurice.nl wordt van een nieuwe lik verf voorzien. De opiniepeiler huurt een Amsterdams marketingbureau in om zijn Corona-Journaal te maken en Twitter-account te beheren. "Om dat te financieren is er vanaf dat moment op de website de mogelijkheid gegeven om met donaties de ombouw van de website mogelijk te maken en - omdat ik tot dat moment vrijwel alles in mijn eentje had gedaan en de kosten volledig zelf gedragen - mensen te kunnen aantrekken voor redactie ondersteuning, en modereren", reageert De Hond per mail. "Er werd door velen gedoneerd met lage bedragen en met het geld is de website verbeterd, en hebben we ook contentprojecten gedaan, zoals een documentaire over luchtfiltering en een journaal en nu de podcast."

Van een sponsor, zoals Klaas Hummel bij Smartexit.nu, is volgens De Hond nu geen sprake. "Onder die vele donateurs, die vrijwel allemaal kleine bedragen betalen, zullen zeker ook ondernemers zitten. Maar er is geen vaste donatiestroom geweest vanuit een specifieke bron, persoon of groep personen. Ik was en ben altijd onafhankelijk geweest", reageert hij.

Ventilatie

De Hond zet op zijn site en mediaoptredens flink in op aerosolen en ventilatie. In september publiceert hij een artikel in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde met ventilatiespecialist Atze Boerstra. Het onderzoek gaat volledig in op de verspreiding van het coronavirus via aerosolen en de rol van ventilatiesystemen.

Wat het artikel niet vermeldt, is dat Atze Boerstra zelf als managing director voor BBA Binnenmilieu werkt, een bureau dat ministeries, gemeenten en schoolbesturen adviseert over ventilatie van gebouwen. Ook is hij vicevoorzitter van de REHVA, een Europese branchevereniging voor installatietechniek en luchtbehandeling.

In dezelfde maand dat De Hond zijn artikel over aerosolen en ventilatie publiceert, maken de horecaondernemers een professionele video waarin ze het RIVM oproepen onderzoek te doen naar ventilatiesystemen. Even later wordt duidelijk waarom: de horecatycoons hebben "grof geld" geïnvesteerd in een luchtbehandelingssysteem. "Wij willen nu niet alleen aantonen dat je bij ons veiliger zit dan in menige andere omgeving, maar we zijn ook bereid te investeren in de corona-dodende technieken die de NASA al minstens 20 jaar gebruikt", zeggen ze in een artikel van De Stentor.

'Ik ben wetenschapper, sorry hoor'

De Hond wordt voor zijn campagne dus gesponsord door een vastgoedondernemer en werkt samen met horecaondernemers en Viruswaarheid. Met name die laatste partijen hebben een duidelijke wens voor het eindigen van de coronamaatregelen. En ook blijkt De Hond in nauw contact te staan met partijen die een belang hebben bij de verkoop van ventilatiesystemen. Dat wil echter niet direct zeggen dat zijn argumenten geen steek houden.

Dat De Hond graag gehoord en gezien wil worden als autoriteit op het gebied van de verspreiding van COVID-19, ook al is het niet zijn vakgebied, is duidelijk. Daarom klaagde hij volgens de netmanager van NPO1 "steen en been" bij de redactie van talkshow Op1 om meer zendtijd te krijgen. En die zendtijd kreeg hij ook van de talkshow. Daarnaast grijpt De Hond iedere mogelijkheid aan om aan te geven dat hij wel verstand van zaken heeft. "Wacht even. Ik ben wetenschapper, sorry hoor. Ik onderbouw mijn stukken beter dan bijna iedereen die op tv komt", zei hij tegen De Stentor.

Hoe moeten we de rol dan zien van De Hond? "De Hond is heel nuttig in het debat geweest om discussies aan te zwengelen", zegt Casper Albers, hoogleraar statistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. "Hij maakt valide punten, maar heel vaak slaat hij toch de plank mis of gaat hij kort door de bocht of trekt hij conclusies die de data niet ondersteunen." Volgens Albers trekt De Hond bijvoorbeeld de verkeerde conclusie als hij in Op1 een temperatuurkaart van de wereld laat zien, waaruit blijkt dat de corona-uitbraken alleen in gebieden tussen vijf en tien graden Celsius plaatsvinden.

"De gebieden die hij laat zien, zijn ook de gebieden waar de bevolkingsdichtheid het grootst is. Dus ja, het is geen wonder dat uitbraken plaatsvinden in gebieden waar veel mensen wonen", zegt Albers. Dat de temperatuur de drijvende kracht achter het virus is, zoals De Hond stelt, is volgens de hoogleraar te makkelijk gesteld. "Temperatuur speelt een rol. Het is niet voor niks dat bijvoorbeeld het reguliere griepvirus in de winter toeslaat en niet in de zomer. Dus daar zit absoluut een kern van waarheid in. Maar het wordt nu met zo’n stelligheid gebracht, dat als je weet hoe warm het ergens is, je eigenlijk genoeg weet om te voorspellen waar het virus opkomt. Ja, dat is veel te kort door de bocht."

Ook in een blog over het aantal besmettingen en tests maakt De Hond fouten, zegt Albers. Hij doet verschillende aannames en verbindt er vervolgens conclusies aan, merkt hij op. "Hij maakt op geen enkele manier hard of valide hoe hij bij die conclusie komt. Enige reflectie op wat hij doet ontbreekt. En wat dan vooral een beetje stoort is dat hij dit gebruikt om wel gelijk met gestrekt been op bijvoorbeeld beleidsmakers en GGD in te gaan en te zeggen: 'Jullie doen het allemaal verkeerd'."

De Hond hanteert de botte bijl in zijn onderzoeken, zegt Albers. "Hij wil een bepaalde kant op werken en die kant gaat hij ook op." Een wetenschappelijk verhaal vol nuances is moeilijk te verkopen, realiseert ook Albers zich. "Veel media zijn juist op zoek naar makkelijke quotes en duidelijke koppen. Maurice de Hond voorziet in die behoefte. Dus wat dat betreft snap ik wel dat hij een graag geziene gast op tv is. Maar ja, hij slaat wel vaak de plank mis en dat zou ergens toch ook mee moeten wegen?"

De Hond laat aan Propaganda weten dat hij niet wil ingaan op de kritiek van Albers. "Jullie zullen er toch wel in slagen om het zo op te schrijven, dat er toch altijd wel een luchtje aan zal zitten, niet waar?", stuurt hij later per mail. "Want in de afgelopen 10 maanden aandacht schenken aan de zaken die ik al heel vroeg heb aangestipt en [dat] daardoor vele slachtoffers waren te voorkomen, ho maar."

De uitzending van Propaganda kun je hier terugkijken op NPO Start.