De gemeente Hoogeveen leefde jarenlang op te grote voet. Doordat de gemeente een goedgevulde spaarpot had, ging dat lang goed. Veel financiële controle vanuit de gemeenteraad was er niet. Toen de spaarpot leeg was, kwamen de politieke ruzies die ontaardden in de aanstelling van een zakencollege dat de rotzooi op moet ruimen. Waarom greep de gemeenteraad niet eerder in?
De gemeente Hoogeveen gaf sinds 2010 gemiddeld elk jaar 1,6 miljoen euro meer uit dan er binnenkwam. Er werd te positief begroot. “Parkeeropbrengsten werden bijvoorbeeld standaard te hoog ingeschat”, vertelt Harald Buit van het Dagblad van het Noorden in onze reportage. Dat er aan het eind van het jaar toch meer geld uitging dan er binnenkwam werd gecamoufleerd door incidentele meevallers, en door de flinke algemene reserve.
Luister naar deel twee uit de ReportersNL-zomerserie Gemeentelijke Geschillen:
ReportersNL: De hoogmoed van Hoogeveen
Dat er jarenlang te positief begroot werd, komt mede door het gebrek aan controle door de gemeenteraad, denkt hoogleraar Lokaal Bestuur Klaartje Peters (Universiteit Maastricht). Ze wijst erop dat een gemeenteraad uit vrijwilligers bestaat. “En dat betekent dat ze niet per definitie veel verstand hebben van gemeentefinanciën”, aldus Peters.
Peters pleit daarom voor meer deskundige ondersteuning voor raadsleden. In een tijd waar meer gemeentes krap bij kas zitten is dat politiek gezien vaak geen populair idee. “Dat vind ik een totaal verkeerde redenering. Je hebt gewoon de plicht richting je inwoners om als goed ondersteunde controleur het gemeentebestuur in de gaten te houden.”
Gemeentelijke Geschillen
De politieke kwestie in Hoogeveen is de tweede aflevering van de ReportersNL-zomerserie over gemeentelijke geschillen. In samenwerking met onze zeven regionale partners volgen we de meest spraakmakende kwesties in de gemeenteraad. Met zondag 25 juli om 19.45 uur op NPO Radio 1 in samenwerking met Dagblad van het Noorden: de Hoogeveense hoogmoed.
Beschadigde verhoudingen
Ook in de gemeente Hoogeveen hadden de politici geen grip op de financiële situatie, concludeert een rapport in augustus 2020, toen de bodem van de gemeentekas inmiddels bereikt was. Dat rapport werd geschreven door informateurs Johan Baltes en Sandra Korthuis en kwam er omdat een maand eerder het college gevallen was over de financiële wanorde. De informateurs concludeerden dat de onderlinge politieke verhoudingen in de Hoogeveense gemeenteraad ernstig beschadigd zijn geraakt.
Dat begon in 2018, toen de inwoners van Hoogeveen de lokale partij Gemeentebelangen verkozen tot grootste partij. De uitslag was een kleine revolutie in het CDA-bolwerk. Het CDA was bijna altijd de grootste en leverde ook vaak de wethouder financiën. Maar Gemeentebelangen kreeg nu deze wethouderspost en vormde in 2018 samen met het CDA en de ChristenUnie de coalitie.
‘Geen liefdevol huwelijk’
Sindsdien is het zwartepieten over de schuldvraag begonnen, zegt Harald Buit. De wethouder van financiën van Gemeentebelangen concludeerde dat de slechte financiële situatie te wijten was aan zijn voorgangers van het CDA die te positief hadden begroot. Het CDA concludeerde juist dat de lege gemeentekas aan Gemeentebelangen was te wijten, omdat de tekorten harder opliepen tussen 2017 en 2020, een periode waarin Gemeentebelangen voornamelijk de portemonnee beheerde.
Die tekorten liepen ook op vanwege de stijgende zorgkosten tussen 2017 en 2020 in Hoogeveen, een probleem waar meer gemeenten in Nederland mee kampen. Maar in die periode en daarvóór ging er al meer geld uit dan er binnenkwam. De verhouding tussen CDA en Gemeentebelangen zorgde voor ruzies in de raad. “Dat was geen liefdevol huwelijk. Respect was ver te zoeken, er was wantrouwen en wrevel”, zegt Buit, die de gemeenteraad van Hoogeveen voor de krant al bijna 30 jaar volgt maar nog nooit zo’n politieke crisis heeft meegemaakt.
‘Bom onder coalitie’
Toen het CDA met een persbericht de schuld van de financiële misère voor eens en altijd bij Gemeentebelangen legde viel de coalitie in juli 2020 uit elkaar. “Dat was echt een bom onder de coalitie”, vertelt Buit. Na deze bestuurscrisis kreeg Hoogeveen een zakencollege. In een zakencollege worden de wethoudersposten opgevuld door buitenstaanders, in plaats van voordragen door raadsfracties die samen een meerderheid hebben.
Dit zakencollege moet nu de financiën weer op orde krijgen. Inmiddels is de OZB-belasting in de gemeente voor 2021 met 16 procent verhoogd, en het zakencollege heeft nog enkele miljoenenbezuinigingen gepland.
Volgens hoogleraar Peters kan de constructie met een zakencollege werken, maar “kan een gemeenteraad dat maken of breken. Als zij de komende jaren wel bereid zijn om kritisch te volgen dan kan dat goed gaan.”
Luister ook naar deel 1 van de zomerserie Gemeentelijke Geschillen:
