"Wat velen alleen achter de schermen durven te zeggen, is nu bevestigd door een senior arts in een opvangcentrum voor migranten", begint het artikel op Indignatie.nl. "Immigranten brengen lang uitgestorven ziekten, infecties en epidemieën zoals het coronavirus naar Europa", waarschuwt de site. Het bericht werd de afgelopen dagen gedeeld op sociale media en ook doorgeplaatst op een veelgelezen radicaal rechts blog van de Groningse basisschoolleraar Bert Bron.

Samen met Lighthouse Reports hebben we vanuit onderzoeksproject Borders Newsroom de herkomst van het artikel bekeken. Waar komt de informatie vandaan? En vooral: is het waar?

Indignatie.nl blijkt eigendom te zijn van Erich Brink, die ook de website stopdebankiers.com beheert (waarvan Joost Niemöller een van de columnisten is. Niemöller is mede-oprichter van Ongehoord Nederland, dat nu ook in een reportage de suggestie wekt dat vluchtelingen corona verspreiden). Brink noemt zichzelf onafhankelijk journalist, maar publiceert vooral clickbait: provocerende blogs met ronkende koppen die zoveel mogelijk kliks moeten opleveren. De teksten gaan over politiek, het Koninklijk Huis en "5G gevaar". Maar op dit moment schrijft hij veel over het coronavirus en immigranten, met titels als "Helemaal gek: Inreisverboden zijn niet van toepassing op met corona besmette asielzoekers" en "Veel allochtonen trekken zich weinig aan van lockdown en coronavirus".

Rechtsextremisten

Het artikel dat wij onderzochten (met de kop: "Europa gaat op slot: migranten brengen mogelijk corona naar Europa"), blijkt bijna volledig te zijn gekopieerd van de Duitstalige website anonymousnews.ru. Bijna drie maanden geleden schreef de site al over een Italiaanse arts die aan zou geven dat immigranten bijna uitgestorven ziekten zoals schurft en tuberculose mee naar Europa nemen. "Onder de bootmigranten zitten ook mensen die besmet zijn met HIV", schrijft Anonymous News. "En dat maakt het niet beter voor Duitse vrouwen die steeds vaker het slachtoffer worden van verkrachting", benadrukt auteur Benjamin Dankert.

Brink voegde voor zijn website het coronavirus toe aan het rijtje ziektes dat volgens Anonymous News door migranten zou worden meegenomen. "Ik heb dat niet zelf bedacht, we hebben dat van die website gehaald", zegt hij als we hem bellen. Hoewel het woord corona nergens in het oorspronkelijke Duitse artikel voorkomt. "Wij verzamelen het nieuws en verder niks. We gaan niet controleren of wat dan ook. Wat we wel doen is zoveel mogelijk zooi eruit halen. De meeste stukken schrijven we zelf, maar er worden ook stukken vertaald. En als we dat verkeerd vertaald hebben, dan halen we dat gewoon weer van de site af."

Brink vergelijkt Anonymous News met het Nederlandse blog De Dagelijkse Standaard. Hij herplaatst vaker artikelen van de Anonymous-website, zoals het verhaal dat inreisverboden niet van toepassing zijn op met corona besmette asielzoekers (zie hier en hier).

Haatzaaien

Tagesschau van de ARD (het Duitse NOS) constateerde eerder dat Anonymous News vooral nepberichten verspreidt, met nadruk op zogenaamde onthullingen over linkse politici of horrorverhalen over vluchtelingen in Duitsland. De site heeft niets met de internationale Anonymous-beweging te maken, maar is een "mediaproject van rechtsextremisten", schrijven de ARD-journalisten.

Anonymous News is opgericht door de Duitse rechtsextremist Mario Rönsch, ontdekte Atlantic Council's Digital Forensic Research Lab. In 2016 begon Rönsch de Facebook-pagina Anonymous.Kollektiv, dat door Facebook offline werd gehaald vanwege haatzaaien. Na een artikel van Der Spiegel over de kwestie, begon de Duitse justitie een onderzoek naar Rönsch op basis van fraude en opruiing.

Rönsch begon vervolgens de website anonymousnews.ru waar hij zijn anti-immigratie berichten verder verspreidde. Tegelijkertijd, ontdekte Digital Forensic Research Lab, handelde Rönsch illegaal in wapens. Op Anonymous News adverteerde hij voor de website migrantenschreck.ru, waar hij de wapens verkocht als verdedigingsmiddel tegen immigranten. “Bescherm uzelf en uw gezin! Wij bieden u eersteklas kwaliteitsproducten, discreet verzonden, tegen een eerlijke prijs”, zo meldde zijn website.

Rönsch vluchtte naar Boedapest toen hij lucht kreeg van het justitiële onderzoek naar zijn websites en handel. Daar werd hij in 2018 gearresteerd en later uitgeleverd aan Duitsland. In december dat jaar werd hij veroordeeld tot een celstraf van twee jaar en tien maanden.

Italiaans interview

Het bericht van Anonymous News - en dus ook dat van Erich Brink - is gebaseerd op een interview dat het Italiaanse tv-programma Quarta Repubblica in november vorig jaar hield met dermatoloog Mariarosaria Ferrante. Ferrante is gespecialiseerd in huidziekten en werkt in het opvangcentrum voor asielzoekers in Bari. Ze vertelt in het interview dat immigranten soms aan ziektes leiden zoals schurft, tuberculose en HIV. Over corona zegt ze niets. Dat kan ook niet omdat het interview werd gehouden voordat het coronavirus in China was uitgebroken.

Het kan inderdaad dat immigranten ziektes hebben, zegt Hizkia de Jong van Artsen Zonder Grenzen. Net zoals dat wij allemaal ziektes kunnen hebben. "Schurft komt inderdaad veel bij immigranten en vluchtelingen voor. Maar dat is meer een probleem dat door Europa zelf gecreëerd is", vertelt hij. Schurft is een gevolg van slechte hygiëne. In 2018 werd nog bekend dat schurft steeds meer onder studenten voorkomt.

"In vluchtelingenkampen zijn weinig sanitaire voorzieningen beschikbaar. In Moria bijvoorbeeld, het vluchtelingenkamp op het Griekse eiland Lesbos, is er één kraan op 1300 mensen. En er is geen zeep beschikbaar. Het is dan heel moeilijk om jezelf schoon te houden. En in de wintermaanden is dat een nog veel groter probleem. Je leeft in een tentje in de modder. Dit is dus een probleem dat vooral veroorzaakt is door falend asielbeleid", vertelt De Jong.

Ziektes

Tuberculose komt nog best veel in Europa voor, volgens De Jong. En vooral in landen als Oezbekistan, Wit-Rusland, Rusland, Georgië en Zuid-Afrika is het een probleem, meldt Artsen Zonder Grenzen. Het is dus niet specifiek een ziekte die alleen immigranten of vluchtelingen bij zich dragen.

"Het is een feit dat HIV meer voorkomt in Afrikaanse landen dan in Europa", reageert De Jong. "In Zuid-Afrika bijvoorbeeld. Maar de meeste immigranten en vluchtelingen komen niet uit Zuid-Afrika. Dat zijn mensen die op de vlucht zijn voor oorlogen en conflicten, zoals in Libië, meer dan 6.000 kilometer verderop. Wat dat betreft is het ook altijd raar als mensen Afrika, het op-een-na-grootste continent op aarde, als één land bestempelen."

Corona - dat dus niet door de Italiaanse arts genoemd wordt maar door Erich Brink wordt gekoppeld aan immigranten - is ontstaan in China en heeft zich via internationale vluchten naar andere continenten verspreid (de New York Times laat dat heel mooi zien in dit artikel).

"Eens in de zoveel tijd breekt er een nieuwe pandemie uit. Corona is niet ontstaan in Europa, en ook niet in Afrika. Dat heeft niets met immigratie te maken", zegt De Jong. Maar als het virus toeslaat in de vluchtelingenkampen, dan is dat wel een probleem, denkt hij. "Sociale afstand houden - zoals nu vanwege de verspreiding van het coronavirus van groot belang is - is daar niet te doen. Daarom hebben we onlangs ook opgeroepen om die vluchtelingenkampen te evacueren."

Framing

Het beeld dat Quarta Repubblica in het fragment schetst is dus alles behalve genuanceerd. Wat de arts in het interview zegt zijn feiten, maar het programma presenteert die alsof immigranten massaal ziektes Europa in brengen en verspreiden onder de bevolking.

De website van Quarta Repubblica staat net als Indignatie.nl vol met provocerende koppen die momenteel vooral gaan over immigranten en het coronavirus (zoals: "Coronavirus, moeten we de immigranten nog aan land laten komen?"). Het tv-programma is onderdeel van zender Rete 4, dat eigendom is van de populistische Berlusconi-familie. De producent van het programma, Nicola Porro, is tevens plaatsvervangend hoofdredacteur van de krant Il Giornale, dat ook in handen is van de Berlusconi’s.

Van kwaad tot erger

Quarta Repubblica framet de informatie van de arts door te suggereren dat immigranten niet willen meewerken aan gezondheidscontroles. Het extreemrechtse Anonymous News doet daar nog een flinke schep bovenop door de immigranten verkrachters te noemen die het HIV-virus verspreiden onder Duitse vrouwen. En Erich Brink voegt daar nog aan toe dat de immigranten verantwoordelijk zijn voor de verspreiding van het coronavirus.

Uiteindelijk belandt het stuk op veelgelezen radicaal rechtse blogs, waar anonieme reageerders vervolgens roepen dat het toelaten van immigranten “genocide op de eigen autochtone bevolking” is.

Het bericht gaat dus van kwaad tot erger, en ligt uiteindelijk ver van de waarheid af.

De Borders Newsroom is een initiatief van Lighthouse Reports, waarin toonaangevende Europese media en organisaties onderzoek doen naar gebeurtenissen bij de Grieks/Turkse grens.