Van de twintig energieleveranciers die het meest genoemd worden bij prijsvergelijkers, bieden er vijftien 'CO2-gecompenseerd gas' aan. Drie suggereren daarnaast dat hun gecompenseerde gas (door investeringen in compensatieprojecten) CO2-neutraal is. Vattenfall en Essent stopten een paar jaar geleden met de verkoop van CO2-gecompenseerd gas, maar compenseren lopende contracten nog wel. Drie leveranciers, Energiedirect, Clean Energie en Mega, bieden helemaal geen CO2-gecompenseerd gas aan.

Compensatieprojecten doen veel minder dan ze beloven

De onderbouwing van deze compensatie rammelt. Zo investeren de meeste leveranciers in duurzame projecten die helemaal geen extra financiering nodig hebben, zoals oudere windparken of nieuwere zonne-energie-projecten. Die investeringen leveren in deze gevallen dus geen extra emissiereducties op. Het gaat hierbij veelal om de goedkoopste compensatieprojecten. Al voor één euro kan je één CO2-certificaat kopen dat ‘gelijkstaat’ aan een ton uitgestoten CO2.

Grote energiebedrijven Eneco en Engie kopen CO2-certificaten van projecten die efficiënte kooktoestellen uitdelen in Afrika en Azië om zo houtkap te verminderen. Recent vond een uitgebreide studie dat deze projecten gemiddeld tien keer minder CO2-uitstoot verminderen dan de projectontwikkelaars beweren.

Maar Engie, beweert met deze projecten "de volledige CO2-uitstoot van het gasverbruik" te compenseren. Pure Energie stelt met hun “100% gecompenseerde gas” dat de uitstoot "geneutraliseerd wordt door elders in de wereld een gelijke hoeveelheid CO2 te verminderen". Volgens Eneco helpt de keuze voor CO2-gecompenseerd gas "de schadelijke effecten van CO2-uitstoot te compenseren".

Jungleroof

Waar Eneco en Engie wel vrij transparant zijn, zijn veel andere energiebedrijven niet duidelijk welke projecten ze precies gebruiken ter compensatie. Zo blijkt pas na herhaaldelijk vragen van Pointer, dat de energie-afdeling van Coolblue certificaten kocht van een bosproject waar werkelijk alles mis lijkt te gaan.

Projectontwikkelaars van het Braziliaanse bosbeschermingsproject Pacajai zijn wegens illegale landroof aangeklaagd door het regionale Openbaar Ministerie van Pará.

Braziliaanse journalisten kwamen erachter dat de lokale bevolking niet profiteerde van het project. “Dit waren projecten op papier, die feitelijk geen enkele milieubescherming in deze bossen tot stand brachten”, zegt één van de openbaar aanklagers. Een vertegenwoordiger van de inwoners in het gebied zegt dat verschillende projecten waaronder het Pacajai project frauduleus zijn: “Degenen die deze certificaten kopen denken dat ze helpen bij het bestrijden van klimaatverandering. Maar dat is niet het geval: in de praktijk bestaan deze projecten niet."

Waar het geld voor het project naartoe is gegaan of wie dit beheerd is niet, aangezien het wordt beheerd via een belastingparadijs. Maar de Britse krant The Mirror onthulde dat het Pacaya-project werd opgezet door de Britse broers Tremain, zonen van de beruchte bankovervaller en moordenaar Kenneth Noye.

Verwarrend product

Net als bij Coolblue, vermelden veel energiebedrijven op hun websites niet duidelijk welke projecten ze precies gebruiken ter compensatie.

Zo zegt DELTA Energie één boom te planten voor ieder nieuw contract, maar dat is dan weer niet ter compensatie van CO2-gecompenseerd gas. Greenchoice zegt de volledige CO2-voetafdruk te compenseren door middel van boscompensatie, maar expliciet niet aan CO2-compensatie te doen. Alleen Vandebron en Om Nieuwe Energie compenseert bij ‘CO2-gecompenseerd gas’ met de aanplant van nieuwe bomen.

“Schandelijke greenwashing”

Universitair hoofddocent en jurist Clemens Kaupa van de Vrije Universiteit Amsterdam stapte eerder tot drie keer toe naar de Reclame Code Commissie (RCC) vanwege vergelijkbare claims van Shell. Conclusie van de RCC: Shell's compensatieprogramma's voor 'CO2-neutraal rijden' en 'CO2-gecompenseerd gas' berusten op verkeerde aannames. Klanten worden hierdoor misleid over milieuvoordelen die er niet of nauwelijks zijn. Kaupa: "Compensatieprojecten hebben zeer onzekere klimaateffecten die niet opwegen tegen de zekere klimaatschade door CO2-uitstoot van fossiele verbranding”.

Wat voor Shell geldt, geldt ook voor de energieleveranciers met hun ‘CO2-gecompenseerde gas’-claims, vindt Kaupa. “Dit is greenwashing. Wat bedrijven heel vaak doen is zeggen dat het oké is om gewoon met fossiele brandstoffen door te gaan, omdat de klimaatschade kan worden gecompenseerd. Ze suggereren daarmee dat je gewoon kunt doorgaan met wat je nu doet.”

Ook de Consumentenbond vindt claims als CO2-neutraal en CO2-gecompenseerd gas misleidend. Gevraagd om een reactie op ons onderzoek stelt de bond: "We zien in de voorbeelden schandelijke greenwashing en pleiten ook voor een verbod op dergelijke vage claims.”

Toezichthouder liet teugels vieren

Toch heeft de Autoriteit Consumenten en Markt (ACM) al die tijd de teugels laten vieren bij het gebruik van de term 'compensatie'. Onderzoek toont aan dat consumenten compensatie vaak zien als neutralisatie. Dit was een belangrijk argument in de rechtszaak die burgerbeweging Fossielvrij aanspande tegen de compensatieclaims van KLM om deze te bestempelen als “misleidend”, “onrechtmatig” en “in strijd met de wet oneerlijke handelspraktijken”.

ACM-directeur Edwin van Houten geeft in een interview aan Pointer te kennen de regels “misschien wat aan te moeten scherpen”. Volgens Van Houten is volledige compensatie per definitie misleidend. “Je kunt niet de indruk wekken dat je product duurzaam is of duurzamer wordt omdat je iets compenseert. Bedrijven, wees duidelijk over wat een claim die je doet precies inhoudt. Wat betekent CO2-gecompenseerd? Wat betekent 100% gecompenseerd?”

Keurmerk Gold Standard, waar alle hernieuwbare energie projecten staan geregistreerd stopten in 2020 met het goedkeuren van nieuwe projecten in midden– en hoog inkomen landen omdat deze vaak al winstgevend zijn. Het keurmerk, opgericht door Wereld Natuur Fonds, kiest er wel voor om oudere projecten nog tot ongeveer 2030 nieuwe certificaten te laten uitgeven, om marktonzekerheid te voorkomen. Dit zijn de certificaten die de meeste leveranciers kopen.

Energieleveranciers passen websites aan

Geen enkele energieleverancier die Pointer gevraagd heeft te reageren wil in de uitzending van het KRO-NCRV-programma een interview geven, maar ondertussen passen ze wel hun websites aan. Een aantal voorbeelden:

Pure Energie, die op hun pagina over gecompenseerd gas sprak over ‘100% CO2-gecompenseerd’ verwijdert de ‘100%’, maar beweert ergens anders op de website nog steeds dat hun uitstoot wordt ‘geneutraliseerd’. Engie laat in reactie op de bevindingen van Pointer weten “alle opties kritisch te overwegen, bijvoorbeeld door [‘CO2-gecompenseerd gas’ red.] niet langer aan te bieden bij nieuwe contracten.” Eneco zegt dat zij “overwegen hoe we verder gaan met het aanbieden van en informeren over CO2-gecompenseerd gas”. DELTA Energie geeft aan een hele webpagina te willen verwijderen waar CO2-neutraliteit genoemd wordt. Coolblue zegt dat ze gestopt zijn met de aankoop van nieuwe certificaten van het controversiële Pacajai project. Los van de doorgegeven compensatieprojecten, wilde Pure Energie als enige niet officieel reageren op de vragen van Pointer.

Bekijk hieronder de uitzending 'Greenwashing door gasbedrijven' terug: