Onjuiste en misleidende berichten over de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten worden ook in Nederland verspreid. Pointer heeft in de afgelopen twee maanden 476 Nederlandstalige trollen op Twitter gevonden die misinformatie hebben verspreid over de verkiezingen. Vaak gaat het om complottheorieën die via afbeeldingen, korte video's en websites worden gedeeld.
Deze anonieme accounts proberen met hun gedrag de Nederlandse blik op de verkiezingen te beïnvloeden en te misleiden. Een deel van de gevonden trollen probeert daarnaast met verbale intimidatie gesprekken op social media te laten ontsporen.
Sinds augustus hebben we Nederlandstalige Twitterberichten waarin Biden of Trump wordt genoemd, verzameld en handmatig geanalyseerd. We kijken naar trolactiviteit: anonieme accounts die geen persoonlijke details delen, en enkel op Twitter zitten om te polariseren en misinformatie te verspreiden. In totaal hebben we zo’n 15 duizend accounts onderzocht.
De dag na de verkiezingsavond op 3 november gaan we dieper in op individuele accounts die tijdens de verkiezingsperiode complottheorieën en misinformatie hebben verspreid. In de tv-uitzending van woensdag 28 oktober onderzoeken we hoe schadelijk deze trollen zijn, en volgen we het spoor van een van hen.
Waar praten de trollen over?
De Nederlandstalige trollen delen voornamelijk links naar Youtube-video’s. Dit zijn video’s waarin complottheorieën worden gedeeld, of interviews waarin de tegenstander van hun beoogde presidentskandidaat slecht naar voren komt.
Grote nieuwswebsites zoals Telegraaf, AD en NOS staan ook tussen de meest verspreide links. Niet omdat daar misinformatie op staat, maar omdat de trollen een draai aan bepaalde berichten geven. Het medium zelf wordt aangevallen als zij een bericht plaatst, of de inhoud van zo’n bericht wordt uit de context gehaald en verdraaid.
Daarnaast zijn websites waar misinformatie op wordt gepubliceerd erg populair onder deze trollen. Dat zijn websites zoals Frontnieuws, NineForNews, CommonSenseTV en Bitchute.
Door de hashtags weten we ook over welke onderwerpen de trollen vaak praten. De hashtag #Demmink is de meestgebruikte, en verwijst naar de ambtenaar Joris Demmink, die door ministers en rechters zou zijn ontkomen aan een veroordeling van kindermisbruik. Daarna doen veel complottheorieën de ronde over kindermisbruik door ministers en rechters, waarbij #Demmink wordt gebruikt als signaal dat een tweet over mogelijk kindermisbruik gaat.
Wat verder blijkt, is dat complotdenken over de presidentsverkiezingen nauw verwant is aan samenzweringstheorieën rondom het coronavirus. Er wordt veel getweet over de spoedwetten met de hashtag #ikdoenietmeermee, waarbij bekende Nederlanders lieten weten dat zij het niet eens zijn met de coronamaatregelen. Ook hashtags zoals #pcrgate #mondkapjes verwijzen naar complotdenken over de ernst van het coronavirus en de bijbehorende maatregelen.
Hoe schadelijk zijn de trollen?
Trollen gedragen zich met opzet om te provoceren om daarmee hun ideologische overtuigingen aan anderen over te brengen, zegt Michael Hameleers, docent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam. Dat doen ze door verwarring te zaaien over feitelijke waarheden. "Een zorgelijke ontwikkeling", concludeert Hameleers.
Mensen mogen van meningen verschillen, maar die meningsverschillen moeten wel gebaseerd zijn op hetzelfde begrip van de feitelijke waarheden.
"En als dat steeds vaker gebeurt, dan kan je tijdens verkiezingen zien dat mensen zich wellicht niet meer baseren op de feiten. Mensen mogen van mening verschillen, maar die meningsverschillen moeten wel gebaseerd zijn op hetzelfde begrip van de feitelijke waarheden. En als dat niet langer zo is, dan heb je een probleem."
Misinformatie verspreiden is niet strafbaar, behalve als het naar smaad of laster neigt. Maar volgens Hameleers zou dat nog een groot nadeel hebben. "Iedereen heeft het recht om te verspreiden waarin zij geloven. En ik denk dat het heel moeilijk is als je gaat proberen dat strafbaar te maken. Dat je dan misschien een juist grotere wantrouwen krijgt. En nog erger, dat het geloven wordt gesterkt dat de elite ons het zwijgen wil opleggen door te zeggen: je mag niet langer zeggen wat je gelooft."
Volgens de UvA-docent is de oplossing dan ook om de trollen niet te voeden. "Bijvoorbeeld als je iemand op een platform tegenkomt die zegt dat jouw mening incorrect is en daar ook haatdragend sentiment uitdraagt. Ik denk dat je daar niet op in moet gaan. Het is het beste om dat gewoon te negeren, zodat de impact ook beperkt kan worden."
Bekijk hieronder de tv-uitzending van Pointer over trollen tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen.
Met ondersteunende research van Inge Oosterhoff.
