De kleine lettertjes van datingsites met nepprofielen, we kunnen ze inmiddels dromen: ‘Voor entertainmentdoeleinden kunnen profielen gefingeerd zijn. Fysieke afspraken zijn niet in alle gevallen mogelijk.’ Dit zinnetje lijkt cruciaal. Door op deze manier te vermelden dat de site geen datingsite is, dekken de bedrijven achter die sites zich juridisch in. Maar is dat wel zo? Deskundigen die wij spreken voor ons onderzoek online oplichting zeggen unaniem van niet. Mensen die veel geld betaald hebben voor contact met nepprofielen hebben volgens hen recht op een teruggave.
‘De algemene voorwaarden gaan onderuit in een procedure,’ zegt hoogleraar consumentenrecht Marco Loos, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Op basis van de gebruikersvoorwaarden van een website als Vinderr.com concludeert hij dat mensen die er ingetuind zijn, hun geld terug moeten krijgen.
Proefproces
Goed nieuws voor gedupeerden. Maar waar kun je aankloppen als de bedrijven achter deze websites al jaren ongestoord hun gang gaan en tot nu toe niet worden aangepakt door de autoriteiten? Hoogleraar Loos beaamt dat dit niet eenvoudig is. ‘Het kost tijd en geld om dat als individuele gedupeerde te doen. Beter is het om dit samen met andere slachtoffers aan te pakken, door middel van een civielrechtelijk proefproces, of een collectieve actieprocedure. De kosten worden dan gedeeld.’
Geld terug
Bij een civielrechtelijk proefproces procedeert één van de slachtoffers en gebruiken andere slachtoffers het oordeel van de rechter om, vaak buiten de rechter om, hetzelfde resultaat te bereiken. Bij een collectieve actieprocedure wordt juist namens de hele groep slachtoffers aan de rechter om een verklaring van recht gevraagd: is hier sprake van vernietiging van de overeenkomst wegens dwaling of van oneerlijke handelspraktijken? In dat geval kan de rechter bepalen dat de door de slachtoffers betaalde bedragen teruggestort moeten worden.
Een gepensioneerde bejaarde die wil genieten op zijn oude dag maakt meer kans dan een door de wol geverfde ICT-figuur op zoek naar een geile date.
Strafrechtadvocaat Spong
Strafrechtadvocaat Gerard Spong oppert een strafrechtelijk proefproces. ‘Mensen worden voor de gek gehouden en misleid. Dat is wel duidelijk.’ Maar de rechtspraak over het misdrijf oplichting is niet zo eenduidig, legt Spong uit. ‘Een gepensioneerde bejaarde van 75 jaar en ouder die denkt: “Kom ik ga nog even genieten op mijn oude dag”, maakt een grotere kans dan een door de wol geverfde ICT-figuur van vijfendertig die op zoek is naar een geile date.’ Spong is benieuwd welke officier van justitie dit gaat oppikken. ‘Een aangifte van oplichting doen en een proefproces uitlokken. Dat is de enige manier om erachter te komen.’
Kleine lettertjes van de website Vinderr.com
Hoogleraar Loos bestudeerde voor ons de gebruikersvoorwaarden van de website Vinderr.com, de website waar opa Dirk (91) honderden euro’s betaalde voor contact met ene Dagmar uit Vriezenveen. Zijn conclusie: ‘Verschillende bepalingen zijn in strijd met de wet. Het gaat om zo’n vijftien bepalingen variërend van het eenzijdig aanpassen van het contract en het uitbreiden van de opzegbevoegdheid, tot het afwijzen van alle aansprakelijkheid. Dat laatste is een verdacht beding en staat op de zogenaamde grijze lijst. Het betekent in deze zaak dat het bedrijf geen enkele vorm van zorgplicht erkent en dat de consumenten het bedrijf nergens op aan kunnen spreken als er geen afspraakjes mogelijk blijken te zijn. Dat kan natuurlijk niet.’
‘Artikel 9: het bedrijf mag flauwekul verkopen’
Maar het wordt nog gekker. In artikel 9 van de gebruikersvoorwaarden worden verschillende uitspraken gedaan over aansprakelijkheid: ‘Bedrijf geeft geen enkele garantie op succes, een date of een relatie. Profielen kunnen fictief zijn. Het contact via berichten is in die gevallen gemodereerd.’ Volgens Loos deugt deze hele bepaling niet. ‘Ze wijzigen hier eigenlijk volledig wat de consumenten van de website zouden mogen verwachten. Of op zijn Hollands gezegd: Het bedrijf verkoopt flauwekul en kan er nog mee weg komen ook.’
Toch zeggen deze dubieuze gebruiksvoorwaarden niet alles volgens Loos. ‘In de algemene gebruiksvoorwaarden van grote jongens als Google, Facebook en Dropbox staan minstens zoveel gekkigheden. Daar wordt nu door toezichthouders naar gekeken.’ We kunnen dus niet één op één stellen dat er achter schimmige kleine lettertjes een schimmig bedrijf schuilgaat. Andersom wel volgens Loos. ‘Als de voorwaarden deugen, is dat een indicatie dat het bedrijf erachter ook deugt.’
‘Kleine lettertjes lezen is zonde van je tijd’
De hoogleraar pleit ervoor om geen tijd te steken in het lezen van algemene voorwaarden voor consumententransacties. ‘Steek er geen energie in, dat doe ik ook niet. Wat wel en niet mag staat in de Nederlandse wet en bedrijven kunnen dat niet veranderen door onbehoorlijke algemene voorwaarden op te dringen aan consumenten.’ Strafrechtadvocaat Spong beaamt dat: ‘Je mag in de algemene voorwaarden niet van alles beweren. Als de hoofdboodschap is: “U moet mij vertrouwen en we bieden u dit aan”, dan kun je dit niet in de kleine lettertjes uitsluiten.’
We hebben het bedrijf achter de websites zoals Vinderr.com verschillende keren om een reactie gevraagd. Maar tot dusver hebben zij nog niet gereageerd.
