Met dit data-onderzoek willen we een in beeld krijgen van wat de omvang en de aard is van de misinformatie over hormonale anticonceptie die circuleert op TikTok. We willen weten wat jonge vrouwen te zien krijgen over anticonceptie, en op welke overtuigingen ze hun keuzes op baseren.

Om daarachter te komen hebben we de vierhonderd populairste video’s op TikTok over hormonale anticonceptie geanalyseerd. In dit onderzoek hebben we ten eerste onderzocht hoe vaak er negatief werd gesproken over hormonale anticonceptie. Ook hebben we gecheckt hoeveel video’s misinformatie bevatten en hoe vaak er in die video’s werd verwezen naar een eigen product. Dit is belangrijk, omdat dat vaak betekent dat er een belang achter de video zat. Zo bieden influencers bijvoorbeeld supplementen of cursussen aan om te helpen ‘ontpillen’ als je stopt met de pil.

Methode

De TikTok-analyse hebben we vanuit een nieuw, ‘schoon’, account gedaan, met een nieuwe simkaart. Vervolgens hebben we de TikTok-video’s die opkomen bij de zoekterm ‘anticonceptie’ onder het kopje ‘top’ verzameld. Dat waren 391 video’s. Van die video’s hebben we de caption, de naam van het account, de link naar de video, het aantal volgers, en views en TikTok-ID verzameld.

Van elke Tiktok-video hebben we vervolgens handmatig de volgende elementen genoteerd.

• Wordt er Nederlands of Engels gesproken?
• Waar de video over gaat
• Gaat het over hormonale anticonceptie?
• Wordt er negatief gepraat over hormonale anticonceptie of wordt hormonale anticonceptie afgeraden?
• Wordt er negatief gepraat over de pil of wordt de pil afgeraden?
• Bevat de video misinformatie?
• Wat voor misinformatie wordt er verspreid en waarom is het misinformatie?
• Wordt er verwezen naar een specifiek product op het account? (In de video, in de caption of in de bio op het account)
• Welk product?
• Is het een eigen product?

Nadat we de video’s hebben geanalyseerd, hebben we uitspraken kunnen doen over de verhouding misinformatie/juiste informatie en de verhouding positieve/negatieve informatie over hormonale anticonceptie. Het beeld wat we hieruit te zien krijgen kunnen we vervolgens vergelijken met reële cijfers (zoals hoeveel vrouwen in de werkelijkheid tevreden zijn met de pil). De misinformatie kunnen we voorleggen experts, en vragen hoe schadelijk deze misinformatie is.

Misinformatie

Om te bepalen of er sprake was van misinformatie, hebben we alle claims waar twijfel over was verzameld en voorgelegd aan twee gynaecologen, twee onderzoekers van het Rutgers instituut, en twee biopsychologen die onderzoek doen naar de pil. Op die manier hebben we kunnen beoordelen of een claim juist was. Als een claim aantoonbaar onjuist was, of niet kan worden bewezen dat de claim klopt, hebben we de video gekenmerkt als misinformatie. Dit hebben we alleen gedaan bij de video’s die ook daadwerkelijk gingen over hormonale anticonceptie. Tientallen video's bevatten misinformatie - in totaal werden die video's ruim 1,35 miljoen keer bekeken.

Negatieve ervaring

Bij het kopje negatieve ervaring hebben we een video als negatief bestempeld als er negatieve bijwerkingen van de pil of hormonale anticonceptie werden genoemd, als hormonale anticonceptie werd afgeraden, of als mensen zijn gestopt met de pil, bijvoorbeeld ‘omdat ze geen hormonen meer in hun lijf willen’. Als mensen stopten met de pil vanwege andere redenen, die niets met de pil zelf te maken hadden, bijvoorbeeld ‘zwanger willen worden’, bestempelden wij dat niet als negatieve ervaring. We hebben alleen negatieve verhalen geanalyseerd. We weten dat de andere video’s veelal informatief, of neutraal waren. Enkele video’s waren positief over de pil of hormonale anticonceptie.

Product

In veel video’s werd een product genoemd of aangeraden, zoals bepaalde temperatuurmeters waarmee je je vruchtbare dagen kan meten. Als er een product werd genoemd in de video, hebben wij dat genoteerd. Daarnaast analyseerden wij de aantal keren dat de maker van de video een eigen product aanprees in de video, of op diens account een link in de bio had staan naar een eigen website waar producten of diensten werden aangeboden. In veel van die gevallen verkocht diegene dan supplementen om te helpen ‘ontpillen’, of vitamines die je nodig zou hebben om menstruaties te verlichten, bijvoorbeeld. Het aanbieden van een eigen product onthult een bepaald belang die de maker van de video heeft.