Leerlingen met een onderwijsachterstand zijn veelal niet geholpen met de miljarden die minister Slob van Onderwijs heeft vrijgemaakt om corona-achterstanden weg te werken. Sterker: het extra geld doet hierin meer kwaad dan goed. Dat zegt de Arnhemse schooldirecteur Carola Peters. Voor het nieuwe schooljaar begint moet zij nog vijf vacatures vervullen en vervanging vinden voor vier zwangerschapsverloven. “Ik heb er 830.000 euro bij gekregen, wat heb ik daaraan als ik geen mensen kan vinden?”
Het probleem is volgens Peters dat álle scholen extra geld hebben gekregen van het ministerie om de opgelopen onderwijsachterstanden in coronatijd weg te werken. Daarom zijn nu bijna alle scholen op zoek naar extra leerkrachten, vertelt Peters. En dit in een tijd dat er lerarentekort is. Die strijd om schaarse leerkrachten zegt Peters vaak te verliezen.
Taal en woordenschat
Peters geeft leiding aan basisschool het Mozaïek, de grootste basisschool van Arnhem met drie vestigingen in de wijk Malburgen. “Veel kinderen in deze wijk groeien op in een andere cultuur dan die van de hoogopgeleide Nederlander. Hierdoor missen ze het culturele kapitaal dat van essentieel belang is voor het volgen van onderwijs, iets wat deze kinderen al bij aanvang op achterstand zet. De taal en met name de woordenschat spelen hierbij een belangrijke rol.”
Aan Carola en haar team om die achterstanden weg te werken. Dat ze daar goed in slagen blijkt uit het feit dat de school al 10 jaar op rij het stempel ‘excellent’ heeft. Toch heeft Carola de grootste moeite de vacatures op te vullen.
‘Nog nooit zoveel openstaande vacatures’
Dat scholen in kwetsbare wijken meer moeite hebben met het aantrekken van personeel is geen nieuw probleem. Maar de extra miljarden hebben dat probleem wel flink vergroot, volgens Peters. “Alle scholen zijn nu op zoek naar nieuwe leerkrachten, vaak bovenop de reguliere bezetting. Daarmee trekken zij volgens Peters ook leerkrachten weg bij scholen zoals die van haar, die daardoor hun reguliere bezetting niet eens rond krijgen. Peters: “We hebben nog nooit zoveel openstaande vacatures gehad voor een vakantie”.
Hoe kan het dat een (excellente) school, waar je als leerkracht echt het verschil kunt maken, zo’n grote moeite heeft om nieuw personeel te werven? Pointer start een nieuw onderzoek naar de tweedeling in het onderwijs. Is het nog te stoppen? En hoe dan?
Herken jij dit verhaal?
Ben jij werkzaam in het onderwijs en herken jij het verhaal van Peters? Heb je hier als ouder mee te maken? Of heb jij een andere ervaring met de groeiende tweedeling in het onderwijs? Laat het ons weten.
Peters doet er alles aan om ‘haar’ kinderen voor een achterstand te behoeden. Zo had corona een dusdanige impact op de leerlingen, dat Peters met haar team besloot om tijdens de tweede lockdown open te blijven. “Na de eerste lockdown hadden kinderen gemiddeld een half jaar leerachterstand opgelopen. De tweede lockdown hebben we gezegd: ‘Dit willen we niet voor onze kinderen, daar gaan wij niet meer aan meedoen’.”
Een school die onderwijsachterstanden in voorsprongen weet om te buigen, je zou denken dat dit (werkzoekende) leerkrachten aan moet spreken. Maar niets blijkt minder waar. “Bij ons op school heb je te maken met specifieke uitdagingen en belasting wat specifieke competenties van leerkrachten vraagt, ze blijven vaak liever in hun comfortzone zitten en kiezen voor andere wijken, waar kinderen van huis uit al veel het nodige cultureel kapitaal meekrijgen. Leerkrachten moeten hier effectiever zijn in hun lesgeven om in dezelfde tijd als op andere scholen kinderen naar hetzelfde eindresultaat te krijgen.”
Vicieuze cirkel
De ontstane vacatures komen vooral door natuurlijk verloop. Mensen gaan met pensioen, gaan minder werken of zoeken na 10 jaar een andere werkomgeving. Maar niet alleen die vrijgekomen plekken zijn moeilijk op te vullen, vertelt Peters. “Daarnaast zitten er voor het eerst veel te weinig mensen in de vervangingspool, waardoor zwangerschapsverloven en dergelijke ook niet meer op te vangen zijn.” Peters vreest dat scholen zoals het Mozaïek zo in een vicieuze cirkel terechtkomen: “Door de tekorten ontstaat een onevenredige werkdruk, waardoor het niet ondenkbaar is dat de tekorten nog groter worden.”
De groeiende tweedeling is een groot probleem in het onderwijs. De Onderwijsinspectie schreef in haar jaarlijkse Staat van het Onderwijs eerder dit jaar dat het lerarentekort achterstandsleerlingen extra zwaar treft. “Zorgwekkend”, noemde de inspectie dit 2 jaar geleden al. “Het draagt potentieel bij aan een vergroting van de kansenongelijkheid in het Nederlandse onderwijsstelsel.”
De inspectie vergeleek het aantal uitstaande vacatures op vacaturesites van verschillende scholen. Zo bleek dat scholen met veel leerlingen met een niet-westerse migratie-achtergrond veel meer moeite hadden om personeel te vinden. “In 2017/2018 zoekt 13,2% van de scholen met minder dan 25% leerlingen met een niet-westerse migratie-achtergrond leraren via vacaturesites, tegenover 48,3% van de scholen met meer dan 75% leerlingen met een niet-westerse migratie-achtergrond.”
Schaduwonderwijs
Het lerarentekort is niet de enige oorzaak van de groeiende tweedeling in het onderwijs. Zo zijn er grote verschillen in onderwijskwaliteit tussen scholen, krijgen kwetsbare leerlingen vaker een te laag schooladvies ondanks hun prestaties en maakt een groeiend aantal leerlingen gebruik van schaduwonderwijs (bijles), wat niet alle ouders kunnen betalen.
Tweedeling en kansengelijkheid
Het is Peters’ missie om die tweedeling te stoppen, om alle kinderen een eerlijke toekomst te bieden. Ze noemt het “onrechtvaardig en onwenselijk” dat kinderen met gelijke aanleg verschillende mogelijkheden hebben op een succesvolle schoolcarrière. “School heeft een belangrijke rol in het toekomstige succes van leerlingen en hun gemeenschap.”
De ongekende miljardensteun van het ministerie is voor haar het bewijs dat geld niet de oplossing is voor het probleem van de tweedeling. “Het geld is bedoeld om corona-achterstanden weg te werken en het gevolg is het tegenovergestelde. Maar het is te laat, het is al gebeurd.”
