Het is de eerste reis van het schip dat eind augustus officieel te water is gelaten. De Yevgeny Gorigledzhan (ook wel Evgeniy Gorigledzhan) is een oceanografisch vaartuig, formeel ontworpen voor bodemonderzoek en onderwater-werkzaamheden. Het is echter onderdeel van het Russische geheime militaire programma GUGI, dat tijdens de Koude Oorlog is opgezet om de vijand in de gaten te houden. Schepen van het militaire programma zijn eerder in verband gebracht met spionageactiviteiten in de buurt van onderzeese datakabels.

De Yevgeny Gorigledzhan verscheen vorige week zaterdag 14 oktober in de Oostzee, vlakbij Duitsland, blijkt uit gegevens van MarineTraffic. Waarschijnlijk is het even daarvoor vertrokken vanuit de haven van Kaliningrad, waar het vaartuig werd gebouwd in de Yantar scheepswerf. Op tekeningen en foto’s van het schip is te zien dat het is uitgevoerd met in elk geval twee mini-onderzeeërs en radarapparatuur. Ook heeft het de mogelijkheid om onderwaterdrones in te zetten.

Koers

Ter hoogte van het Duitse Rostock begon de Yevgeny Gorigledzhan aan een bodemonderzoek, precies op de plek waar een tunnel wordt gebouwd tussen Noord-Duitsland en Denemarken. Het onderzoeksschip werd daarbij op de voet gevolgd door de Duitse kustwacht.

Twee dagen later zette het koers richting de Noordzee, waarna het ter hoogte van het Deense Aalborg de AIS-zender uitschakelde. Uit het laatste signaal dinsdagmiddag was te zien dat de Yevgeny Gorigledzhan afboog richting Nederland.

AIS-zenders dragen bij aan de veiligheid op zee door de positie en identiteit van een boot uit te zenden. Wanneer een vaartuig de AIS-zender zonder legitieme reden uitschakelt, duidt dat er vaak op dat het niet gevolgd wil worden omdat het illegale activiteiten uitvoert. Het is overigens niet verplicht voor marineschepen om een AIS-signaal uit te zenden.

Patrouillevliegtuig

Of de Nederlandse marine de Yevgeny Gorigledzhan volgt is niet bekend. "Wij houden deze casus goed in de gaten. Vanwege operationele redenen doen we op dit moment geen uitspraken over de wijze waarop we dat doen", laat een woordvoerder van de marine weten. Via vluchtdata is te zien dat enkele uren nadat de Yevgeny Gorigledzhan haar signalen had uitgezet een Boeing P-8 patrouillevliegtuig van het Britse leger woensdagmiddag verschillende keren over de Noordzee vloog in de buurt van Noord-Holland. De Boeing P-8 is specifiek gebouwd om schepen en onderzeeërs op te sporen. Nederland heeft dergelijke patrouillevliegtuigen niet meer.

De Yevgeny Gorigledzhan voer sinds het vertrek uit de Oostzee gelijk op met de door Rusland ingezette olietanker Primorsky Prospect. Enkele uren nadat de Gorigledzhan van de radar verdween, schakelde ook de Primorsky Prospect de AIS-zender uit. De Prospect dook uiteindelijk donderdagochtend ter hoogte van Den Haag weer op. Waarom de beide schepen samen optrokken is niet duidelijk.

Spionage

Het is niet de eerste keer dat een Russisch spionageschip langs de Nederlandse kust vaart. Deze zomer lag de Admiral Vladimirsky, een onderzoeksschip van de Baltische vloot, tien dagen ter hoogte van Zeeland. De Vladimirsky lag eind juni, begin juli op sommige momenten stil boven verschillende datakabels en een belangrijke gasleiding. Wat het daar deed is niet bekend. De marine escorteerde het schip wel, maar kon niet ingrijpen. Volgens het VN-zeerechtverdrag mogen schepen namelijk vrij door de Nederlandse Exclusieve Economische Zone (EEZ) varen.

De Vladimirsky speelt ook een belangrijke rol in de documentaire Putin’s Shadow War, waarin Scandinavische journalisten aantonen dat Rusland systematisch spioneert op de Noordzee. De journalisten volgen het schip als het in november 2022 langs windmolenparken vaart voor de Nederlandse en Britse kust. In het onderzoek worden Russische schepen ook in verband gebracht met de sabotage van de onderzeese Nord Stream gasleiding.

In februari dit jaar waarschuwde militaire inlichtingendienst MIVD dat Rusland onze energievoorziening en communicatie wil verstoren door leidingen en kabels te saboteren. Enkele maanden later kreeg de marine de taak infrastructuur op de Noordzee te beschermen.

Of Yevgeny Gorigledzhan als doel had de Nederlandse infrastructuur te saboteren of bespioneren is niet duidelijk. Van het schip ontbreekt tot nu toe ieder spoor.

Pointer doet samen met Marineschepen.nl en het Deense DR onderzoek naar Russische spionage op zee.

Update 20 oktober, 8:30 uur:

Reactie marine toegevoegd aan het artikel.

Het lijkt erop dat de marine de Yevgeny Gorigledzhan volgt met patrouilleschip HNLMS Holland ter hoogte van Zeeland. Dat zou betekenen dat het Russische spionageschip op dit moment op dezelfde locatie ligt als de Admiral Vladimirsky in juni en juli van dit jaar, precies boven verschillende datakabels en een belangrijke gasleiding.