Blog 9: Betutteling versus bescherming

Het veel te zware meisje (14) zat in tranen voor me. Haar moeder keek bezorgd. ‘Mamma haalt wel gezonde dingen enzo, maar in de pauze gaat het mis. Ik móet wel mee naar de snackbar of de supermarkt. Anders vinden ze me allemaal een sukkel.’ 

Of het klopt wat mijn patiëntje zegt, weet ik niet.

Maar feit is dat zij het zo ervaart: haar vrienden vinden dat alles wat groots uitgestald en geëtaleerd wordt, opgegeten moet worden en als je daar niet in meegaat ben je een loser. Op mijn spreekuur geef ik kinderen die hiermee worstelen altijd een trucje mee: ‘Bereid voor wat je wil zeggen op zo'n moment: dat je bijvoorbeeld gezonder wil gaan eten of dat je van de kinderarts niet meer zulke dingen mag eten.’ Dan hebben ze iets om zich achter te verschuilen en hoeven ze niet bang te zijn voor gezichtsverlies.

Ik heb het ook steeds vaker met politici over de druk op ongezond gedrag, en of het betutteling is als je daar als overheid tegen ingrijpt. Dat druist natuurlijk in tegen het vrije marktdenken. Maar ik benader het anders. Ik zie het als bescherming.

Een oneerlijke strijd

Bedrijven hebben heel veel geld en slimme strategieën tot hun beschikking om hun ongezonde producten extra aan te prijzen. Daar wordt meer dan een miljard aan besteed, berekende een onderzoeksbureau. En vooral mensen die het in onze samenleving al moeilijk hebben, zijn daaraan overgeleverd. Neem de moeder van het meisje waar ik mee begon. Zij is alleenstaand met weinig financiële slagkracht en drie dochters, die allen te zwaar zijn. 

Ik geef haar adviezen en ze doet haar best om die op te volgen, maar omdat ze haar kinderen financieel al niet zoveel kan bieden, wil ze hen niet ook nog pleziertjes met vrienden ontzeggen, zoals het naar de winkel of snackbar gaan waar ze de junkfood kunnen eten die ze zo vaak voorbij zien komen in filmpjes en reclames. 

Hoe moet deze moeder daar nou mee omgaan? Zou het niet veel eerlijker zijn om de strijd wat gelijker te maken en reclame die ongezond eten éxtra stimuleert te verbieden? Is dat dan betutteling?

Ik vind van niet.

Een influencer die een hamburgerchallenge doet, spreekt ons brein op twee manieren aan. Ten eerste via de hypothalamus, de hamster in ons hoofd: we zijn geprogrammeerd om veel vet, zout en suiker te willen eten want vroeger was dat waardoor we overleefden.

Ten tweede is er het limbische systeem, ons sociale brein, dat maakt dat we iets prettig vinden. We koppelen dan die leuke influencer in dat deel van het brein aan het ongezonde eten, wat het nog aantrekkelijker maakt.

Maak hieronder kennis met jouw hamster:

Gezelligheid = cola

Hetzelfde zie je gebeuren bij de kerstreclames van Coca Cola. Daarin wordt de gezelligheid en warmte van de kerstdagen gekoppeld aan het product cola. Dat heeft natuurlijk niks met elkaar te maken, maar je brein wordt zo wel voor de gek gehouden: bij gezelligheid hoort cola.

De moeder met drie dochters begrijp ik heel goed. Ik kan haar niet zeggen: geef ze alleen nog maar sla, komkommer en tomaat en verbied de rest. Dat is een onmogelijke opgave. Ik kan haar wel uitleggen hoe ons brein werkt en dat onze omgeving het zo moeilijk maakt voor kinderen om gezond te leven. Samen praten we dan over wat haar kan helpen. Ze kan gezond voedsel in huis bijvoorbeeld zichtbaar neerleggen en ongezond eten juist verstoppen. Ze kan een plan maken voor wat ze gaan eten die week, in plaats van ad hoc beslissen. En ze kan een sociaal moment maken van het eten, zonder schermen, om te zorgen dat de kinderen de verzadiging op tijd voelen, want als je afgeleid bent, voel je minder snel dat je vol zit.

Maar voor de rest is het een oneerlijke strijd die ik veel mensen in mijn spreekkamer zie verliezen. Ongezonde marketingprikkels afschaffen vind ik als kinderarts dus geen betutteling, maar bescherming.

Felix Kreier is kinderarts. In verband met privacy zijn namen van kinderen in dit blog gefingeerd.

Meer weten? Lees hieronder meer blogs uit de spreekkamers van kinderartsen.