Steriliseren als alternatief voor het afschieten van dieren. Twee dierenartsen willen het toepassen op een wilde populatie damherten op het Zeeuwse eiland de Haringvreter. “In hertenkampen doen we het al jaren en daar werkt het goed.”
Voor de watersporters die de Haringvreter in het Veerse Meer bezoeken zijn de damherten een attractie, maar voor de natuur van het eiland levert een (te) grote damhertpopulatie vooral problemen op. Zo zorgen de grote grazers ervoor dat bepaalde plantensoorten verdwijnen en de afwezigheid van die planten heeft weer gevolgen voor het leefgebied van insecten en bepaalde zangvogels. En ook de bossen worden aangetast door grote aantallen damherten, zo lezen we op de site van grondeigenaar Staatsbosbeheer.
150 damherten is doel
Wat begon als een kleine roedel op de Haringvreter groeide al snel uit tot zo’n 700 dieren. En die aantallen zorgen volgens de Provincie Zeeland en Staatsbosbeheer voor te veel natuurschade op het eiland, dat nog geen vierkante kilometer groot is. - te laten rondlopen. In de afgelopen jaren is er daarom flink beheerd in het gebied en is de populatie inmiddels bijna teruggebracht tot de gewenste 150 damherten, zo blijkt uit navraag bij de Faunabeheereenheid Zeeland. Vraag blijft: Hoe zorg je ervoor dat er over een aantal jaar niet weer honderden damherten op de Haringvreter rondlopen? Onder de juiste omstandigheden, zoals de aanwezigheid van voedsel, kan een populatie in korte tijd namelijk behoorlijk snel groeien.
‘Aaibare’ dieren
Een (veel gekozen) optie is om dat te doen door jaarlijks enkele dieren af te schieten zodat de populatie niet groeit. Het afschieten van wilde dieren ligt echter gevoelig, zeker als het om ‘aaibare’ dieren gaat zoals damherten, zo merken we in ons onderzoek Van wie is de natuur? Veel dierenliefhebbers en omwonenden van natuurgebieden genieten juist van de mooie grazers. Zij begrijpen vaak niets van de rigoureuze maatregelen die worden genomen en vragen zich af of het doodschieten van de dieren wel echt de enige oplossing is om een populatie in toom te houden.
Damherten bij jou in de buurt?
Heb jij te maken met damherten die problemen veroorzaken voor natuur, je tuin of de verkeersveiligheid? Of vind je het juist een verrijking voor je leefomgeving en snap je niet waarom (sommige) dieren moeten worden afgeschoten?
Sterilisatie
Dierenartsen Michiel Hoynck van Papendrecht en Peter Klaver denken ook dat het anders kan, zeker op de Haringvreter. Hoynck van Papendrecht: “Omdat het hier om een eiland gaat praten we hier over een redelijk afgesloten gebied. Uitwisseling tussen roedels uit andere gebieden komt hier amper voor omdat damherten dan eerst een stuk moeten zwemmen vanaf het vaste land. Je zou het kunnen vergelijken met een hertenkamp, maar dan in het wild.”
En in die hertenkampen werken de dierenartsen al geruime tijd met laparoscopische (kijkoperatie) sterilisatie van hindes om overpopulatie te voorkomen, legt Hoynck van Papendrecht uit. In dit geval kan die sterilisatie gewoon in de natuur op het eiland plaatsvinden. “De dieren worden dan door mijn collega Peter eerst verdoofd en dan kan ik de sterilisatie uitvoeren. Dat is een relatief eenvoudige handeling waarbij de dieren slechts kort onder narcose gaan en aan de ingreep slechts twee hele kleine huidwondjes overhouden. Deze ingreep hebben we inmiddels al ruim 25.000 keer uitgevoerd bij de hond en talloze malen op andere diersoorten (onder andere edelhert, bruine beer, wasbeer, damhert, zwijn). Het is een hele mooie snelle en veilige methode,” vertelt Hoynck van Papendrecht enthousiast. “Wij denken echt dat het een alternatief kan zijn voor afschot en het is bovendien een stuk diervriendelijker.”
Ethische commissie
Ondanks het feit dat de beide heren al jarenlang ervaring hebben met deze methode kan er niet zomaar met de proef begonnen worden. Inmiddels hebben de meeste politieke partijen in de Zeeuwse provincie zich al wel positief uitgesproken over de voorgenomen proef. En ook voor de wetenschap is het een interessant experiment om te volgen, vertelt Martijn Weterings die zich vanuit Wageningen University & Research en Van Hall Larenstein bij de dierenartsen heeft gevoegd. Weterings: “Er is wel wat Amerikaans onderzoek gedaan, maar we weten nog te weinig over de echte effecten van dit soort geboortebeperkende maatregelen bij in het wild levende damherten. Wat doet het bijvoorbeeld met hun gedrag? Dat is iets wat je op de deze manier goed kan onderzoeken.”
Op dit moment wordt er nog gesproken of het project doorgang kan vinden. Tegelijkertijd wordt er een aanvraag gedaan bij de Centrale Commissie Dierproeven.Die moet bepalen of het belang van het onderzoek opweegt tegen eventuele nadelen voor de damherten. Eerder dan najaar 2022 kan er daarom niet begonnen worden met het experiment. Weterings: “Het steriliseren kan je eigenlijk alleen in het najaar doen, op het moment dat de hindes nog niet drachtig zijn. Oktober dit jaar gaan we niet meer redden.”
Toekomstmuziek
Of het experiment ook voor andere (niet-afgesloten) gebieden met een overpopulatie damherten uitkomst kan bieden is nog de vraag. Hoynck van Papendrecht: “Laten we eerst onderzoeken wat het doet in dit soort afgesloten gebieden en dan verder kijken of het ook toe te passen is in andere gebieden. Dat is echt nog toekomstmuziek.”
